Interview met Paul Spaens
Na een loopbaan als beleidsadviseur met een hart voor slachtofferbejegening
“Het politiewerk heeft steeds meer aandacht voor het menselijke aspect”
Bij verkeersongevallen vervult de politie meerdere taken. Ze zijn vaak als eerste ter plaatse om de betrokkenen op te vangen en de verkeersveiligheid te waarborgen. Daarnaast zorgen ze voor een nauwkeurige weergave van de omstandigheden van het ongeval. Maar hun rol gaat verder: ze bieden ook een warme, menselijke opvang in die eerste momenten na een ongeval: de opvang van betrokkenen, het brengen van slecht nieuws, de eerste duiding aan naasten en nabestaanden en de opvang van mogelijke getuigen. Dit alles vereist een delicaat evenwicht tussen waarheidsvinding, veiligheid en menselijke zorg.
Paul Spaens stond mee aan de basis van de aandacht voor betrokkenen bij een verkeersongeval en slachtoffers in bredere zin binnen de lokale politie. Als gerespecteerd medewerker van de Vaste Commissie van de Lokale Politie heeft Paul zijn stempel gedrukt op talloze beleidsbeslissingen en hervormingen die de lokale politieorganisatie hebben gevormd en verbeterd, onder meer op het gebied van opvang na verkeersongevallen. Hij was dan ook een zeer gewaardeerd en actief lid van onze Vlaamse Stuurgroep Opvang Verkeersslachtoffers. Na een indrukwekkende carrière gaat hij nu met pensioen. In dit afscheidsinterview blikken we samen met hem terug op zijn carrière en horen we zijn visie op de opvang van betrokkenen na een verkeersongeval door de politie.
De politie ondersteunt de betrokkenen na een verkeersongeval. Die eerste opvang is een taak van alle politiemedewerkers, maar specifiek van de dienst slachtofferbejegening. Waarvoor kan je bij deze dienst terecht?
Paul Spaens: “De dienst slachtofferbejegening van de politie verzorgt samen met die diensten slachtofferonthaal van het Justitiehuis en slachtofferhulp van het CAW de opvang van slachtoffers, onder andere na een verkeersongeval. (zie www.slachtofferzorg.be, nvdr.)
Alle politiemensen krijgen tijdens hun basisopleiding een belangrijk onderdeel over slachtofferbejegening. Ze leren hoe ze best met slachtoffers omgaan en hoe ze slechtnieuwsmeldingen moeten brengen. Wie de functie van slachtofferbejegenaar wil vervullen, volgt nog een aanvullende opleiding van een week. Dit betekent dat alle politiemensen geleerd hebben hoe ze met slachtoffers moeten omgaan. Belangrijk is dat ze hun eigen kwetsbaarheid en competenties correct inschatten, in functie van de omstandigheden.
Daarnaast werken er bij de politie psychologen en sociaal assistenten die worden ingezet bij bijzondere omstandigheden. Politionele slachtofferbejegening is vandaag een essentieel en geïntegreerd onderdeel van de politiezorg. Politiemedewerkers, zowel operationelen als burgerpersoneel, worden getraind om slachtoffers met empathie en respect te behandelen. Er zijn ook gespecialiseerde teams en middelen beschikbaar om hen te ondersteunen.”
Alle politiemedewerkers worden getraind om slachtoffers met empathie en respect te behandelen.
Is er vanuit de politie altijd al aandacht geweest voor het leed van de slachtoffers?
“De aandacht voor het leed van de slachtoffers is in de academische wereld gegroeid vanaf de vroege jaren tachtig. De aanslagen van de Bende van Nijvel en het gewelddadige karakter hiervan waren binnen de politiewereld de trigger, de gerechtelijke wereld volgde. De toenmalige korpschef van Aalst richtte na de overval in zijn stad een cel op ter opvolging van slachtoffers. Tegelijk werd er vanuit wetenschappelijk oogpunt heel wat werk hierrond verricht door wijlen Prof. Frank Hutsebaut van de KU Leuven. Ook de VUB was hierin toonaangevend.
De politie begon langzaam te erkennen dat slachtoffers meer nodig hebben dan alleen gerechtigheid, en dat ze ook behoefte hebben aan emotionele en praktische ondersteuning. In de jaren negentig werd slachtofferbejegening steeds meer geformaliseerd, geprofessionaliseerd en geïntegreerd binnen de politie. Een belangrijke mijlpaal is hierbij de Europese richtlijn inzake de rechten van slachtoffers (2012). Deze richtlijn versterkte de rechten van slachtoffers in de EU-lidstaten en legde verplichtingen op aan de politiediensten om slachtoffers adequaat te ondersteunen. Uiteindelijk bevestigde en verfijnde de richtlijn wat reeds bij ons op het terrein aanwezig was.”
De tijd dat de kerntaken van de politie enkel ordehandhaving en rechtshandhaving waren, is al lang voorbij.
Gezien deze evolutie kan de toekomst alleen maar beter worden?
“Dat hoop ik wel. Er zijn nu al veel meer believers. Het politiewerk zal nog meer aandacht krijgen voor het menselijke aspect. De tijd dat de kerntaken van de politie enkel ordehandhaving en rechtshandhaving waren, is al lang voorbij. Ik hoop dat kwetsbaarheid bij slachtoffers, maar ook bij daders en politiemedewerkers, verder aan belang zal winnen.”
Hoe ben je terechtgekomen in de Vlaamse Stuurgroep Opvang Verkeersslachtoffers?
Lang geleden was ik student bij Professor Emeritus Frank Hutsebaut (die onderzoek deed naar de behoeften en ervaringen van verkeersslachtoffers en hun nabestaanden, nvdr.). Een aantal jaren geleden zocht hij contact en vroeg mij in functie van mijn werk binnen de VCLP (zie hieronder, nvdr.), deel uit te maken van de stuurgroep.
Elke job heeft zijn eigen jargon. Waar staat het VCLP voor en wat was jouw functie?
De Vaste Commissie van de Lokale Politie (VCLP) is een ambtelijk adviesorgaan binnen de politiediensten in België, specifiek gericht op de organisatie, werking en beleidsvorming van de lokale politie. De commissie adviseert over diverse aspecten die essentieel zijn voor het functioneren van de lokale politiezones, zoals verkeer, politionele slachtofferbejegening, opleidingen en veiligheidsbeleid. Ze ondersteunt alles wat bijdraagt aan de uitvoering van politietaken, met oog voor samenwerking met de federale politie en andere externe actoren. De commissie heeft een cruciale rol in het waarborgen van de effectiviteit en efficiëntie van de lokale politiediensten in België.
De VCLP bestaat uit een kleine beleidscel van ongeveer acht personen, vaak ondersteund door experts en technici, onder andere uit de lokale politiezones. Onze adviezen worden voorgelegd aan een adviesorgaan waarin korpschefs van de politiezones en verbindingsofficieren van Binnenlandse Zaken of Justitie zetelen. Specifieke onderwerpen zoals veiligheidszorg, verkeer en opleiding worden in werkgroepen besproken.
Ik vind het belangrijk om mensen te verbinden en op die manier bij te dragen aan een positieve en constructieve samenwerking binnen de politiediensten, instellingen, soms drukkingsgroepen en de burger.
En wat is jouw rol en expertise in de Commissie?
Als beleidsadviseur en dossierbeheerder binnen de beleidscel van VCLP moest Paul op vele domeinen deskundig zijn maar legt hij zelf vooral de nadruk op verbinding.
“Het is vooral belangrijk verbanden te leggen en oog te hebben voor kritieke succesfactoren en context. Ik hoop vooral dat ik door mijn ervaring en interesse in verschillende domeinen mijn steentje heb kunnen bijdragen. Ik vind het belangrijk om mensen te verbinden en op die manier bij te dragen aan een positieve en constructieve samenwerking binnen de politiediensten, instellingen, soms drukkingsgroepen en de burger.”
Na een mooie loopbaan ga je heel binnenkort met welverdiend pensioen. Wat brengt de toekomst voor jou?
“Enerzijds is het mooi geweest. Ik heb mijn bijdrage geleverd. Mijn politiewerk is een heel mooi hoofdstuk geweest van mijn leven. Je kan het gerust een passie noemen. Anderzijds zal ik de draad niet helemaal doorknippen. Mijn telefoonlijn blijft open en ik blijf bereikbaar, zeker ook voor mijn opvolgers. Wie weet zal ik mij nog engageren in één of ander aspect waar ik in kon werken. Ik zeg dus niet onmiddellijk vaarwel maar misschien tot ziens.”
Rondpunt wil Paul bedanken voor zijn onvermoeibare inzet, toewijding, integriteit en leiderschap. In alle aspecten van zijn werk had Paul oog voor het slachtoffer. We wensen hem het allerbeste met zijn pensioen en kijken ernaar uit om samen met zijn opvolgers te blijven werken aan een sterke opvang voor betrokkenen bij verkeersongevallen.