De impact van de coronacrisis op de gevolgen van een verkeersongeval

In maart 2020 worden er maatregelen getroffen om de verspreiding van het coronavirus in te dijken. Iedereen moet ‘in zijn kot’ blijven. De maatregelen hebben een grote impact op de maatschappij en grijpt bij iedereen in op verschillende levensdomeinen, ook bij betrokkenen bij een verkeersongeval.

Betrokkenen bij een verkeersongeval staan voor een complex traject met gevolgen op medisch, juridisch, verzekeringstechnisch en psychosociaal vlak. Ook de administratieve rompslomp weegt zwaar door.

Zwaargewonde verkeersslachtoffers staan na een ziekenhuisopname voor een lange revalidatie, gevolgd door een zoektocht naar re-integratie op vlak van wonen, werk, onderwijs, vrije tijd, mobiliteit, sociaal netwerk... Al deze gevolgen ondervinden extra moeilijkheden door de genomen maatregelen.

Ziekenhuisopnames in tijden van corona

Voor de coronacrisis kwamen familieleden of vrienden vaak samen in het ziekenhuis. Bij ernstige verwondingen moest men soms lange tijd wachten voor men bij het slachtoffer mocht. Het medisch team geeft voorrang aan de medische verzorging, maar het welzijn van de patiënt en zijn familie wordt niet uit het oog verloren. De bedoeling was om de familie zo snel mogelijk bij de patiënt toe te laten. Op deze cruciale momenten is de nabijheid van de naaste familie belangrijk.

Helaas zijn er het afgelopen jaar periodes geweest waarin bezoek niet was toegestaan of enkel was toegestaan voor een aantal nauw betrokken personen. Als patiënt ben je in de goede handen van het zorgpersoneel, maar niet in de mogelijkheid om fysiek steun te vinden bij familie of vrienden.

Via onze hulpvragen horen we schrijnende situaties.

De ouders van B. worden verscheurd door verdriet. Hun zoon raakte betrokken in een verkeersongeval en ligt in het ziekenhuis in coma en aan beademing. Wegens de geldende coronamaatregelen kunnen ze niet op bezoek gaan. In de eerste dagen na het ongeval is er enkel nog maar telefonisch contact geweest met de dokters.

De onmacht om niet bij je naaste te kunnen zijn in de nasleep van een ongeval is onbeschrijfelijk en kan invloed hebben op het verwerkingsproces.

Het ziekenhuispersoneel doet haar best om op allerlei manieren toch het contact tussen (comateuze) patiënten en naasten te ondersteunen. Via videobellen en dagboekjes worden naasten betrokken bij de situatie in het ziekenhuis. Omgekeerd worden foto’s, filmpjes en geluidsopnames van het thuisfront aan het slachtoffer bezorgd.

De verbinding kan in deze tijden niet altijd fysiek gemaakt worden, maar is op allerlei creatieve manieren toch mogelijk.

Revalidatie in tijden van corona

Verkeersslachtoffers met ernstige letsels staan na een ziekenhuisopname voor een lang revalidatieproces. In de eerste ‘lockdown’ was er geen bezoek mogelijk in de revalidatiecentra en werd er op allerlei (digitale) manieren geprobeerd om de verbinding creatief in te vullen. Zo werd er bijvoorbeeld ingezet op videobellen en raambezoek.

Er was voor slachtoffers die thuis verbleven in die periode geen enkele mogelijkheid om therapie te volgen. Er was geen dagbehandeling (ambulante revalidatie) mogelijk in revalidatieziekenhuizen en ook revalidatie bij kinesisten, logopedisten of ergotherapeuten kon niet doorgaan. Hierdoor kwam het revalidatieproces van vele slachtoffers stil te staan, of was er zelfs negatieve evolutie.

Na de eerste ‘lockdown’ is er steevast voor gekozen om ook slachtoffers die thuis verblijven toegang te geven tot revalidatie met de nodige beschermingsmaatregelen. Deze maatregelen brachten echter logistieke moeilijkheden met zich mee. De ambulante en residentiële revalidanten moeten strikt gescheiden blijven, alsook het personeel dat hen ondersteunt. Dit stelt revalidatiecentra voor extra uitdagingen.

De coronamaatregelen en het beperkte bezoek zorgen ervoor dat slachtoffers veel minder draagkracht hebben. Verbale agressie steekt in de huidige coronacrisis bij slachtoffers veel sneller de kop op. De diensten sociaal werk, pastorale zorg en psychologische begeleidingsdiensten worden meer bevraagd omdat er meer ondersteuning nodig is in de verwerking. Enerzijds de verwerking van het ongeval, maar anderzijds ook het omgaan met de coronamaatregelen.

Re-integratie in tijden van corona

Betrokken bij een verkeersongeval geven aan dat ze bij thuiskomst na een ziekenhuisopname of revalidatie in een zwart gat belanden. Tijdens de revalidatie wordt er hard gewerkt aan herstel, maar eenmaal thuis komt het besef van de gevolgen van het blijvend letsel.

Wegens de coronamaatregelen is het niet mogelijk om vanuit het revalidatiecentrum op ‘proefweekend’ naar huis te gaan. Het slachtoffer heeft voor het definitieve ontslag dus niet de mogelijkheid om te voelen hoe het leven thuis zal zijn. Hierdoor is het zwarte gat bij overgang van revalidatie naar thuiskomst nóg groter. Revalidatiecentra proberen in de mate van het mogelijke ondersteuning te bieden door een huisbezoek of een digitaal gesprek.

Ook voor er van corona sprake was, kreeg het sociale leven van betrokkenen bij een verkeersongeval een deuk. Verkeersslachtoffer Kenny vertelt:

Vroeger was ik heel sociaal en had ik veel vrienden, maar na het ongeval ben ik heel veel vrienden kwijt geraakt en het is erg moeilijk om terug nieuwe mensen te leren kennen. Gelukkig heb ik nog een paar vrienden waar ik op kan rekenen, maar dat zijn er niet veel. Iedereen is zijn eigen weg gegaan en ik heb het gevoel dat ik nergens meer bij hoor.

Verkeersslachtoffers geven aan dat ze de klaagzang van de maatschappij over quarantaine en lockdown niet gepast vinden:

Tijdens mijn revalidatie zat ik ook in ‘quarantaine’ of in ‘lockdown’. Je kan nergens heen, omdat het fysiek niet mogelijk is. Iedereen uit je omgeving is aan het werk, dus je zit daar maar alleen.

Daarnaast werken beperkte bubbels, telewerk en afstandsonderwijs vereenzaming in de hand. Sociale en emotionele vereenzaming is door de coronamaatregelen nog meer versterkt. De digitale contacten vangen dit maar beperkt op.

Verwerking in tijden van corona

Met ‘verwerken’ doelen we op het proces waarin een betrokkene bij een verkeersongeval probeert te begrijpen wat er gebeurd is om vanuit de nieuwe situatie opnieuw een zinvol leven te leiden. Het is een kwestie van zoeken naar een nieuw evenwicht en opnieuw controle over je leven te krijgen. Dit proces is persoonlijk, vraagt veel energie en kan lang duren.

Ieder gaat op een eigen manier om met wat hem overkomt. Het verschil in verwerkingsproces wordt nog meer duidelijk door de coronamaatregelen, waardoor iedereen dichter bij elkaar leeft. Ook is het belangrijk dat tijdens een verwerking de gevoelens toegelaten worden. Een mogelijke manier is om te delen met mensen uit je omgeving. Personen in een verwerkingsproces hebben soms het gevoel dat mensen in hun omgeving hen niet begrijpen of dat ze hen lastigvallen met hun verhaal of gevoelens. Dit gevoel wordt mogelijk versterkt door de coronamaatregelen met kleine bubbels en veel digitaal contact.

Daarnaast is het belangrijk om een evenwicht te zoeken tussen stilstaan bij het ongeval en verdergaan. Dat is geen gemakkelijk evenwicht om te vinden. Zo kunnen bepaalde activiteiten (huishouden, werk, hobby, plannen maken, …) van voor het ongeval stap per stap terug opgenomen worden. Zonder coronamaatregelen kan dit al een uitdaging zijn. De routine die velen hadden voor de coronacrisis is vaak helemaal veranderd, waardoor het werk en hobby’s anders verlopen. Wanneer het niet lukt om deze activiteiten terug op te nemen, kan ook geprobeerd worden om op zoek te gaan naar andere activiteiten die even kunnen afleiden. Maar ook dat is in een coronacrisis geen evidente opdracht. Hierdoor bestaat het risico dat het zoeken naar het evenwicht tussen herbeleving en ontkenning/vermijding verstoord raakt. Mogelijk zorgen de coronamaatregelen ervoor dat de slinger doorslaat naar herbeleving.

Het is mogelijk om hulp te zoeken bij professionele hulpverlening zoals bij de diensten Slachtofferhulp of bij mensen die hetzelfde meegemaakt hebben, bijvoorbeeld lotgenotenwerkingen. Maar in de eerste ‘lockdown’ was er bij hulpverleners enkel contact mogelijk via telefoon, e-mail, chat of videobellen. Voor enkelen kwam dit helaas onvoldoende tegemoet aan hun noden. Wanneer er voldoende beschermingsmaatregelen ter beschikking waren, is er gelukkig ook weer ingezet op fysieke gesprekken.

Rouwen in tijden van corona

Door de getroffen coronamaatregelen daalde in 2020 het aantal letselongevallen en dodelijk gewonde verkeersslachtoffers. De ernst van de verkeersongevallen nam echter toe. Zo waren de ongevallen tijden de eerste ‘lockdown’ twee keer dodelijker dan voor deze periode.

Iemand verliezen in een verkeersongeval is een schokkende gebeurtenis. Plots is een dierbare er niet meer, zonder dat er afscheid genomen kon worden. In tijden van corona zijn afscheidsvieringen enkel nog mogelijk in beperkte kring. Dit terwijl een afscheidsviering net een maatschappelijke gebeurtenis is, met de bedoeling om een persoonlijk verlies publiek te erkennen. Een moment om verdriet te delen met anderen.

Steun van de omgeving is op deze momenten cruciaal. Er wordt vaak kracht gehaald uit de contacten met familie en vrienden. Helaas is door de coronamaatregelen een troostend gebaar, knuffel en veel sociaal contact niet mogelijk.

Mijn man is overleden in een verkeersongeval. We hebben geen kinderen. Door de maatregelen zit ik altijd alleen thuis. Ik wissel momenten met verdriet, wanneer ik aan hem denk, af met momenten wanneer ik iets ik iets doe, zoals poetsen. Veel mensen uit mijn omgeving bellen regelmatig eens, maar dat is toch niet hetzelfde. Af en toe ga ik wandelen met een vriendin. Dat zijn heel deugddoende momenten.

Het is belangrijk om op zoek te gaan naar andere manieren om afscheid te nemen, te troosten en verbinding te leggen. Op de website wijrouwenmee.be worden ideeën gegeven om afscheid te nemen en te vieren, troost te bieden en verbondenheid te creëren. Ook zijn er specifieke tips om kinderen en jongeren te betrekken.

Juridische gevolgen in tijden van corona

Tijdens de eerste ‘lockdown’ in het voorjaar van 2020, heeft het sluiten van de rechtbanken een impact gehad op de organisatie van de zittingen. Zo werd de voorkeur gegeven om dringende zaken bij voorrang te behandelen en werd aangedrongen op een schriftelijke verschijning. Dit vergroot de afstand tussen het slachtoffer en justitie op het vlak van informatie en communicatie. En bijkomend liepen de termijnen van de juridische afhandeling van een verkeersongeval nog hoger op.

Er kan door de rechter een alternatieve straf, zoals het volgen van een cursus, opgelegd worden aan de veroorzaker. Door de coronacrisis verliepen deze opgelegde educatieve maatregelen moeizaam. De cursussen konden niet meer fysiek georganiseerd worden, waardoor er naar een alternatief moest gezocht worden, met de nodige vertragingen tot gevolg.

Voor de coronacrisis toesloeg, waren er reeds wachtlijsten voor het volgen deze vormingscursussen, maar deze zijn alleen maar langer geworden. Om hieraan tegemoet te komen, wordt er een huistaak gegeven. Doordat de cursussen lange tijd niet konden doorgaan, werden ze door politierechters ook minder opgelegd.

Daarnaast is het groepsgebeuren een belangrijk aspect in deze cursussen. Door met elkaar in interactie te gaan en geconfronteerd te worden met de gevolgen van het verkeersmisdrijf, minimaliseren de deelnemers hun gedrag minder en passen ze hun gedrag sneller aan. Doordat de cursus door de coronamaatregelen online plaatsvindt, gaat dit groepsgebeuren deels verloren. Hierdoor is er mogelijk ook een minder groot effect van de cursus.

Verzekeringstechnische gevolgen in tijden van corona

Verzekeraars leveren maatwerk in dossiers en trachten steeds tot een redelijke regeling te komen. Wanneer een slachtoffer overlijdt, ziet de indicatieve tabel en de rechtspraak de morele schadevergoeding voor nabestaanden als een erkenning van moreel leed. Wegens de coronamaatregelen is het mogelijk dat dit leed hoger is. In principe kunnen de bedragen die voorzien zijn in de indicatieve tabel in bepaalde gevallen dus verhoogd worden, wanneer men in bijzonder pijnlijke omstandigheden afscheid moest nemen. Verzekeraars zullen er wel steeds over waken dat de verhoging van de morele schadevergoeding in verhouding staat tot de bedragen die in de indicatieve tabel voorzien zijn voor een overlijden.

Daarnaast wordt er bij de definitieve regeling soms een toekomstige vergoeding voorzien voor de organisatie van een ‘echte’ afscheidsviering of een herdenkingsviering, wanneer de maatregelen dit toelaten. Wegens de huidige coronamaatregelen kunnen mensen niet altijd afscheid nemen zoals ze graag gewild zouden hebben.

In het kader van gewonde verkeersslachtoffers heeft de verzekeringssector zich akkoord verklaard om verhoogde premies voor dagvergoedingen en extra kosten ten gevolge van coronamaatregelen bij verzorging ten laste te nemen.
Er kan dus gesteld worden dat de verzekeringssector rekening probeert te houden met moeilijke omstandigheden die ontstaan door de coronacrisis.

Conclusie

Betrokken raken bij verkeersongeval brengt mensen in een bijzonder complexe situatie. Naast een mogelijk fysiek herstel en het emotionele verwerkingsproces krijgen zij onder andere te maken met een administratieve rompslomp en een kluwen van juridische en/of verzekeringstechnische procedures.

De maatregelen in het kader van corona maken alles nog zwaarder. Betrokkenen bij een verkeersongeval moeten in deze moeilijke tijden extra draagkracht en veerkracht aan de dag leggen. Ze worden ondersteund door professionals, die binnen het door overmacht opgelegde kader, het beste en meest menselijke proberen te doen. ‘Verbinding’ is het sleutelwoord. En als dit niet mogelijk is op de manieren die we gewoon zijn, moet er creatief op zoek gegaan worden naar hoe dit wel kan. Dit biedt een beetje soelaas, maar samen hopen we dat we elkaar snel weer fysiek een luisterend oor en een troostende knuffel kunnen geven.