Afscheid nemen van het lichaam
Afscheid nemen van het lichaam
Op de plaats van het ongeval
Als iemand onmiddellijk overlijdt, dan zal de urgentiearts dit vaststellen op de plaats waar het ongeval gebeurd is. Daarna moet een lichaam vaak een tijd ter plaatse blijven. Zo kunnen politie en parketdeskundige bewijsmateriaal verzamelen.
Als je als familielid van de overledene op de plaats van het ongeval toekomt, moet je de kans krijgen om het lichaam te zien.
Als het ongeval niet ver van huis is gebeurd, kan het dat je op de hoogte wordt gebracht van het overlijden op het moment dat het lichaam nog op de plaats van het ongeval is. Als je het lichaam wil zien, kan je vragen of de politie je naar de plaats van het ongeval brengt. Volgens de wet Franchimont heb je hier recht op. Het is wel belangrijk dat de politie je goed inlicht over wat je zal zien. Het kan zijn dat ze een deel van het lichaam bedekken.
Na onderzoek moet de politie een begrafenisondernemer oproepen om het lichaam zo snel mogelijk over te brengen naar een mortuarium of een privéfunerarium. Dit naargelang de beschikbare ruimte en/of plaatselijke regels. Als de procureur toestemming geeft, zal het lichaam van je dierbare daar gewassen en aangekleed worden.
Je kan nadien zelf kiezen om je dierbare te laten overbrengen naar een andere plaats en om de uitvaart te laten regelen door een andere begrafenisondernemer naar keuze.
In sommige gevallen beveelt de procureur een autopsie. Dan duurt het langer vooraleer het lichaam wordt vrijgegeven en mag je het lichaam niet aanraken. Je leest er hieronder meer over onder het oranje kopje 'autopsie'.
In het ziekenhuis
Als je dierbare overlijdt in het ziekenhuis, dan zal hij overgebracht worden naar het mortuarium van het ziekenhuis of van de dienst spoedgevallen. Als de procureur hiervoor toestemming geeft, zal het lichaam door het ziekenhuispersoneel gewassen en aangekleed worden. Als familielid moet je de kans krijgen om, onder begeleiding, je dierbare te zien in de reanimatiekamer of op de spoedgevallendienst. Je leest hier meer over afscheid nemen in het mortuarium.
In sommige gevallen beveelt de procureur een autopsie. Dan duurt het langer vooraleer het lichaam wordt vrijgegeven en mag je het lichaam niet aanraken. Het kan zijn dat je dierbare eerst hersendood wordt verklaard, alvorens hij overlijdt. Het ziekenhuis zal je dan vragen of je akkoord gaat met orgaandonatie. Over autopsie en orgaandonatie lees je meer in de oranje kopjes hieronder.
In het ziekenhuis zelf kan je ook psychologische bijstand krijgen. Je kan er bijvoorbeeld praten met een moreel consulent of met een geestlijke. Of je kan een beroep doen op een maatschappelijk werker van de Dienst Patiëntenbegeleiding of een psycholoog verbonden aan de sociale dienst van het ziekenhuis.
Vraag eventueel een gesprek met de dokter(s) die de overledene behandelden. Het kan belangrijk zijn voor jou om te weten in welke toestand je dierbare binnengebracht werd en welke onderzoeken of ingrepen gebeurden.
Als je klachten hebt over het ziekenhuis, dan kan je terecht bij de ombudsdienst van het ziekenhuis of kan je een beroep doen op patiëntenbemiddeling. Je leest hier meer over patiëntenrechten.
Orgaandonatie
Iemand die in een verkeersongeval overlijdt, komt in aanmerking als orgaandonor. Wettelijk gezien mag men bij iedere meerderjarige Belg organen wegnemen, tenzij hij daar zelf schriftelijk verzet tegen heeft aangetekend.
Het kan zijn dat je geconfronteerd wordt met de vraag tot orgaanafstand van een overleden familielid. Dat is een zeer persoonlijke keuze.
Het kan een steun zijn om te weten dat de dood van je geliefde kan leiden tot het verbeteren van de gezondheid van iemand anders.
Procedure
Vooraleer jou de vraag wordt gesteld of organen mogen worden weggenomen, is de hersendood van je dierbare vastgesteld door drie artsen die geen deel uitmaken van het transplantatieteam. Zodra je toestemming gegeven hebt, wordt een procedure in gang gezet. Die kan gemakkelijk enkele uren in beslag nemen, maar je kan bij je dierbare blijven. Ondertussen wordt het lichaam ondersteund om voldoende zuurstof en bloeddruk op de organen te houden. De persoon lijdt dan geen pijn.
Het wegnemen van de organen gebeurt via een operatieve ingreep die met grote zorgzaamheid wordt verricht. Het lichaam wordt daarna teruggebracht naar de dienst Intensieve Zorgen, waar je nog afscheid kan nemen.
Bij vzw Navado kan je terecht als nabestaande van donoren.
Lichaamsafstand
Lichaamsafstand is niet hetzelfde als orgaandonatie. Bij lichaamsafstand heeft de overleden persoon tijdens zijn leven beslist om zijn lichaam ter beschikking te stellen aan het onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek. Er is dan geen orgaandonatie mogelijk.
Hou er rekening mee dat een eventuele plechtigheid zal plaatsvinden in afwezigheid van het lichaam. Nadat het lichaam voor onderzoek en/of opleiding is gebruikt, wordt het begraven of gecremeerd volgens de wens van de overledene of zijn familie.
Autopsie
Een onderzoeksrechter kan beslissen dat een autopsie nodig is wanneer er onduidelijkheid is over de omstandigheden van het ongeval. Als nabestaande kan je je hier niet tegen verzetten. Je hebt wel het recht om het lichaam zowel voor als na de autopsie te zien.
De autopsie gebeurt in een forensisch instituut door een wetsdokter en kan enkele uren duren. Het lichaam wordt eerst langs buiten onderzocht, daarna worden verschillende organen bekeken en stalen afgenomen. Eventueel is er ook een radiologisch onderzoek. Bij de autopsie is ook een fotograaf van het Laboratorium voor Wetenschappelijke en Technische Politie aanwezig. Net als eventueel een verkeersdeskundige of een medisch specialist.
Na de autopsie wordt het lichaam opnieuw toonbaar gemaakt zodat je bij het lichaam kan.
Het autopsieverlsag wordt bij het gerechtelijk dossier gevoegd. Dat wil zeggen dat je het te zien krijgt als je het dossier op een later moment gaat inkijken. Dat kan emotioneel moeilijk zijn omdat er in detail over het lichaam wordt geschreven.
Het is een goed idee om je te laten bijstaan door iemand van Slachtofferonthaal bij het inkijken van het gerechtelijk dossier.
Afscheid in het mortuarium
Wanneer het lichaam in het mortuarium van het ziekenhuis ligt, mag je doorlopend groeten tijdens de openingsuren van het mortuarium. Is het mortuarium niet open? Dan is het - in overleg - vaak mogelijk dat je het lichaam een eerste keer ziet buiten de openingsuren.
Bij sommige ziekenhuizen kan het lichaam slechts enkele uren blijven en moet je meteen een begrafenisondernemer kiezen. Bij andere ziekenhuizen kan het lichaam voor langere tijd in het mortuarium blijven en er ook worden opgebaard. Als je dat niet wil, dan kan je een begrafenisondernemer vragen om het lichaam over te brengen naar een funerarium of rouwcentrum. Je kan ook het ziekenhuis vragen om contact te leggen met een begrafenisondernemer naar keuze.
Afscheid in het funerarium
Of je afscheid wil nemen of een groet wil brengen aan de overleden persoon, is een persoonlijke keuze. Niemand kan dat voor jou bepalen. Je kan wel vragen om je daarin bij te staan en je voor te bereiden op het zien van je overleden dierbare.
Ligt het lichaam in een funerarium van een begrafenisondernemer of rouwcentrum? Dan kan je overleggen over de bezoekmogelijkheden. Er bestaan rouwcentra met 24-uurkamers, waar je zelf kiest wanneer je het lichaam bezoekt en waar je onbeperkt kan blijven. Je kan er ook voor kiezen om het lichaam thuis te laten opbaren.
Neem afscheid van het lichaam zoals jij dat wil. Je kan het lichaam aanraken, foto’s nemen of een stukje haar afknippen.
Thanatopraxie
Liep je overleden dierbare zware verwondingen op? Dan kan je ervoor kiezen om thanatopraxie toe te passen. Dat is een moderne vorm van verzorgen van de overledene. Het is niet alleen de bedoeling om bijvoorbeeld een geschonden gelaat zoveel mogelijk te herstellen, maar ook om het lichaam zo goed mogelijk te bewaren.
Adressen van begrafenisondernemers die deze techniek toepassen, vind je bij het Belgisch Instituut voor Thanatopraxie.
Hulpverlening
Levensbeschouwelijke hulp
Als je leven plots verandert, kan je met vragen zitten over de zin van het leven of over de evolutie die je zelf doormaakt. Je kan deze vragen bespreken met een vertegenwoordiger van jouw levensovertuiging, zoals een priester, imam, dominee of rabbijn. Ook kan je terecht bij een vrijzinnig humanistisch consulent van het Huis van de Mens.
Meer informatie verkrijg je bij de centrale contactpunten van de levensbeschouwingen:
Administratieve Raad van de Protestants-Evangelische Eredienst
Centraal Israëlitisch Consistorie van België
Executief van de Moslims in België
Centraal Comité van de Anglicaanse Eredienst in België
Slachtofferonthaal
De justitieassistenten van Slachtofferonthaal maken deel uit van het personeel van de Justitiehuizen. De justitieassistenten werken samen met de procureur des Konings, zodat slachtoffers en hun familie correct worden behandeld op de rechtbank en op het parket.
Slachtofferonthaal zorgt voor:
- Informatie aan slachtoffers en nabestaanden over het verloop van een dossier en de procedure (als de magistraat akkoord gaat);
- Bijstand en ondersteuning tijdens zittingen (je kan je vragen voor de magistraat doorgeven aan de justitieassistent);
- Bijstand bij inzage in het dossier;
- Teruggave van overtuigingsstukken op vraag van de magistraat.
In principe neemt de justitieassistent contact met jou op, op vraag van de procureur. Zelf een afspraak maken met Slachtofferonthaal kan door contact op te nemen met een Justitiehuis bij jou in de buurt. De tussenkomst van de dienst Slachtofferonthaal is gratis.